Herkomst familienaam

Namen zijn een middel om de ene persoon van de andere te kunnen onderscheiden. Soms komt die bedoeling niet tot haar recht, door het verschijnsel van gelijke voornamen in combinatie met gelijke achternamen.
Om verwarring te vermijden kan in zulke gevallen de afgekorte voornaam van de vader worden bijgeschreven. Zo zouden bijvoorbeeld Pieter Jongens uit Brakel, als zoon van Klaas, en Pieter Jongens uit Driehuis als zoon van Pieter, respectievelijk Kz en Pz achter hun naam kunnen zetten.
Deze in onbruik geraakte methode was vooral nodig in de tijd toen achternamen nog een uitzondering waren. Iemand Cornelis heette en een zoon was van Jan werd aldus Cornelis Jansz. genoemd. Kwamen er onder buurtgenoten meer inwoners voor met een dergelijk naam, dan was een extra onderscheid wenselijk. Dit kon bestaan uit de vermelding van het beroep, de aanduiding van de plaats van herkomst, of een toevoeging die wijst op een zeker leeftijdsverschil. Het is duidelijk dat dit laatst bepalend is geweest voor de vestiging van onze familienaam.
Er komen vele variatie in de geslachtsnaam voor die herinneren aan de betrekkelijk jeugdige status van een verre voorvader. Uit een lange reeks noemen wij: Jong, ‘t Jong, Jongs, Jongste, Jonges, Jongen, Jongens, Jongetjes, Jongers, Jongert, Jongerden, Jonk, Jonkjes.

De verschillende uitgangen van het woord jong lijken min of meer een streekgebonden oorsprong te hebben. Opmerkelijk in dit verband dat de naam Jonges en de variëteit Jongens voornamelijk van Jisp zijn uitgebreid.

Strikt taalkundig bezien hebben beide namen de tweede naamvalsvorm. De ‘s’ zou dan betekenen ‘van’. De eerste Jonges kan in deze redenatie de zoon zijn geweest van Jong, of van Jonge. De beschikbare documenten bevestigen dit niet. Wij kunnen dat onder andere opmaken uit een in 1645 opgesteld bevrachtingcontract voor een schip naar Groenland. De tekst vermeldt de naam ‘Claes Cornelissen ‘t Jongh’, hoewel de betrokkene ondertekent met ‘Claes Cornelissen Jonges’.

Het gebruik van de genitief was inde 17e eeuw niet ongewoon. Behalve Jonges treffen we namen aan als Mans, Mannes en Vrouwes. In de kerk van Jisp is een grafsteen uit 1669, met de naam ‘Arent Pieterszoon Mannes’, een toenmalige burgemeester. Evenals Jonges komen de namen Vrouwes en Mannes voor.

Dat te nader onderscheid een toenaam nodig kon zijn, blijkt uit het doopboek van de gereformeerde gemeente te Jisp, anno 1628. Op 16 januari van dat jaar wordt daarin genoteerd ‘Marij, de dochter van Claes Corneliszn’. Nog geen maand later, op 13 februari, wordt gedoopt: ‘Jan, de zoon van Claes Corn. Jongh’ (1.0.7). Omdat beide vaders Claes Corneliszoon heten, kreeg de jongste de toevoeging ‘Jongh’.

Dit doopboek leert ons ook dat men in de schrijfwijze allerminst consequent was. De ene keer wordt ‘Jonges’ geschreven en de andere keer is het weer ‘Jongh’, hoewel het kennelijk dezelfde vader betreft. De eerste naam blijkt het echter na enige tijd te winnen van de tweede.

In de achttiende eeuw gaat men zicht toeleggen op verfraaiing van het schriftbeeld. Voor het bijhouden van de registers worden dan wel onderwijzers ingeschakeld. Er verschijnen sierlijke krullen en lange halen. Ook ontstaat de neiging, extra medeklinkers toe te passen. Een merkwaardig voorbeeld hiervan is het huwelijk tussen Cornelis Claaszoon (2.0.4) en Grietje Wagenaar, voltrokken te Jisp in 1741. De scribent spelt de achternaam van de bruidegom als ‘Jonghges’. Vermoedelijk was de uitspraak anders dan wij nu gewend zijn en zal de ‘g’ hebben gekonken als in het woord dochter.

Ondertrouw Cornelis Claasz Jonghges en Grietje Cornelisd Wagenaar 7 mei 1741

 

In het bijzonder genoot de letter ‘n’ een zekere voorkeur. Meisjesnamen, eindigend op een ‘e’, worden dan ‘Maartjen’, ‘Grietjen’, ‘Neeltjen’, enz.

Overeenkomstig deze trend zal men er ook toe zijn gekomen een ‘n’ in te voegen in de achternaam Jonges. Wij dienen bij dit verschijnsel echter wel te bedenken, dat van een vaste regel in dit opzicht nog geen sprake was. Zelfs tot na de invoering van de burgelijke stand, in 1811, wordt de naam met of zonder ‘n’ toegepast, ook als het dezelfde persoon betreft.

De eerste vermelding van ‘Jongens’ biedt het doopboek van Jisp uit 1742. Op 26 augustus wordt dan gedoopt: ‘Klaas’, zoon van ‘Jan Klaasz. Jongens’ (1.0.52) en van ‘Neeltjen Jacobs’. Hij leeft slechts enkele weken; bij de aangifte van overlijden luidt de achternaam ‘Jonges’.

De tweede Jongens is Antje, gedoopt Jisp 21-9-1748, dochter van Crelis Klaasz. Jonges (2.0.4)  en van Grietje Wagenaar. Ook bij haar overlijden te Wormerveer op 28-11-1831, heet zij nog zo.

De zuster van Jannetje (2.0.11) wordt bij de doop ingeschreven als Jonges, maar heeft daarna steeds als Jongens te boek gestaan. De broer van deze zusters, Pieter (2.0.7) , is bij zijn doop op 1-2-1742 ook nog een Jonges, maar wordt ingaande zijn eerste huwelijk op 2-5-1773 geregistreerd als Jongens. Hij is degene, die deze geslachtsnaam in zijn nazaten laat voortbestaan. Zijn beide broers Crelis (2.0.8) en Klaas (2.0.9) blijven Jonges heten. Evenals de leden van hun nageslacht.

In vergelijking met een zeer veel voorkomende naam als De Jong, zijn onze namen Jonges en Jongens betrekkelijk exclusief gebleven (zie ook pagina Onbekende vermeldingen). Het Nederlands Repertorium van Familienamen, uitgegeven in 1963, bevat een inventarisatie van familienamen volgens de in 1947 gehouden volkstelling. De naam Jonges komt daarin 103 keer voor, waarvan 54 in Noord-Holland. De naam Jongens treffen wij 177 maal aan, waarvan maar liefst 119 in deze provincie.

P. Jongens, Driehuis 3.5.21.

_______________________________________________________________

Naschrift – Statistieken bij de start van 2009

In totaal hebben we in onze gegevensbank 424 personen met de naam Jonges en 507 met Jongens geregistreerd.


Groei van geregistreerde personen met de naam Jonges en Jongens in de loop van de jaren:

  1800 1900 2004 2009
Jonges 83 226 398 424
Jongens 13 164 492 507
Totaal 96 390 890 931


Hiervan zijn de volgende aantallen personen nog in leven per 1-1-2009:

  Man Vrouw Totaal  
Jonges 55 53 108  
Jongens 128 117 245  
Totaal 183 170 353  

Kees Jongens 3.5.32.

5 Comments

  1. Elly Jongens

    januari 12, 2020

    Goedemorgen Kees ,
    Interessant vind ik je speurwerk naar de afkomst van de naam Jongens. Ik was getrouwd met Cornelis (Cees) Jongens, geb.19-10-1946 overl. 19-09-2016. Zoon van Pieter Jongens en Neeltje Huisman. In Wormer is een straat genoemd naar zijn grootvader nl. Kees Jongensstraat welke al genoemd werd. Misschien heb je hier iets aan?

    Vriendelijke groet van Elly Jongens- Evertse

    ==================================================================
    Hallo Elly,

    Leuk dat je de website gevonden hebt en dat je het interessant vindt. Ik heb het overlijden van Cees in de krant gelezen. Helaas veel te jong.

    Groetjes, Kees.

  2. G.E.van Pelt-Jonges

    mei 8, 2016

    Beste Kees,
    Met het klimmen der jaren raak ik geïnteresseerd in mijn afkomst. Graag zou ik toegang krijgen tot meer Jongesverhalen etc. Mijn vader is Pieter 4.0.14 Jonges 1907-1976.
    Met vriendelijke groet,
    Gusta Elze Jonges

    ============================================================
    Ik stuur je de gegevens toe.
    Kees.

  3. jur jonges

    november 9, 2014

    Beste Kees,

    Na enig speurwerk en hulp van mijn zus Maud vond ik deze website. Graag wil ik toegang krijgen om meer informatie te delen, zoals onder andere informatie over mijn gezin, ter aanvulling van de stamboom.

    Overigens vindt u ook via Google enige informatie over mijn activiteiten.

    Met vriendelijke groet,

    Jur Jonges

    ============================================================
    Hallo Jur,

    Iedere aanvulling is me uiteraard welkom. Evenals foto’s of verhalen. Ik meen me te herinneren dat je in het verleden ook actief bent geweest op het gebied van de genealogie (in de tijd dat ik me er nog niet mee bezighield).

    Ik stuur je meer details via de e-mail.

    Kees.

  4. Michel Pieter Jongens

    februari 18, 2013

    Beste Kees,
    Ook ik ben bij toeval op deze site terechtgekomen.
    Zou ook graag een wachtwoord en een inlogcode ontvangen om iets meer over mijn familie te weten te komen.
    Mijn vader was Johannes Ferdinand Jongens (overleden in 2006)
    Zoon van Pieter Jongens, 2e violist van het concertgebouw orkest te Amsterdam.

    Vriendelijke groet,
    Michel Jongens

    ————————————-
    Hallo Michel,

    Ik stuur je de inloggegevens met een aparte e-mail.

    Groeten,
    Kees.

  5. Marion Jongens

    juni 13, 2011

    Hallo beste beheerders van deze website,

    Vandaag keek ik op deze site en vroeg mij af of ik ver weg ook familie ben van mijn man.
    Van zijn familie Kaas is ook een uitgebreide stamboom gemaakt.
    Mijn vader Gerrit Jan Jongens, geboren in Wormerveer. Mijn moeder Johanna Jongejans , geboren te Assendelft.
    Graag wil ik een gebruikersnaam om meer te kunnen vinden op deze site.
    Mocht u nog vragen aan mij hebben dan kunt u deze aan mij stellen per email.
    Met vriendelijke groeten,

    Marion Jongens.

    ============================================================
    Hallo Marion,

    Leuk dat je deze website gevonden hebt. Je vraag over een mogelijke verwantschap met je man weet ik niets. Wel een interessante vraag. Voor zover mij bekend is er niet eerder een Jongens met een Kaas getrouwd. Als de verwantschap via de vrouwelijke lijn loopt hoeft dat natuurlijk ook niet.
    Je eigen voorouders kun je vinden via Geneanet met de naam en wachtwoord die ik je apart opstuur.
    Je ziet dat ik weinig over je moeder weet en hetzelfde geldt voor de familie Kaas.
    Als je me iets meer over de die families verteld, kan ik ook nog wel wat voor je proberen uit te zoeken.

    Kees Jongens.

Share Your Thoughts

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.