Herberg “De Bonte Os” te Jisp
Het is wel aardig om de geschiedenis van “De Bonte Os” te vermelden. Want het was deze herberg te Jisp waar vele jaren een Jonges de scepter zwaaide.
De geschreven geschiedenis begint in het jaar 1648 toen Floris Gerbrant Smit de eigenaar was (zie ook akte met Floris als getuige). De herberg stond tegenover de kerk en het raadhuis. Volgens de overlevering moet het een monumentaal gebouw geweest zijn. Aan de voorzijde was een hoge stoep. Daarnaast was een deur die via een lange gang toegang gaf tot het buffet achter in de zaal. Aan de wal van de Kerksloot was een remming voor het aanleggen van bootjes.
Een afbeelding uit 1766 van Jisp met van rechts naar links het raadhuis, de kerk en (vermoedelijk) de herberg. Bron: Atlas van Stolk
Verklaeringe der boovenstaande prent, Afbeelende de vreugde-Ryke optogt, der Gezamentlyke borgeren en inwoonderen der dorpe Jisp, Ter Geleegenheid der installatie zyner doorl: hoogh:, den heere prince erf-stadhouder Willem den Vyfden,
Op Zaterdag den 8ste Maart, Anno 1766.
In 1710 verkocht de familie Smit de herberg aan de familie De Wit. Maar dan, in 1750 trouwt de inmiddels voor de tweede maal weduwnaar geworden Klaas Claesz. Jonges 2.0.5, die veehouder was, met Stijntje Roos, herbergierster en weduwe van Jan de Wit. Stijntje had vier dochters.
Zoon Klaas Jonges 1.0.23 kocht later de concurrerende herberg “De Wijnstok” en sloot deze.
Van zijn zoon Cornelis 1.0.29 is bekend dat hij om wat leven in de brouwerij te brengen, af en toe zijn herberg te koop aan bood (zie ook afbeelding van publieke verkoping hieronder). De hoogste bieder werd dan een anker wijn in het vooruitzicht gesteld! In die jaren werden er vele veilingen gehouden in de Bonte Os (zie afbeelding).
De weduwe van zijn zoon Engel (1.0.35), Neeltje Rensen, overleed in 1848 op 61-jarige leeftijd. Van haar tien kinderen was er toen nog maar één in leven. De erfgenamen verkochten de zaak in 1849 voor fl 745,-. De herberg is dan bijna honderd jaar in het bezit van de familie geweest.
De Bonte Os te koop Schuitemakers Purmerender Courant 19 januari 1887
In 1888 kocht de visser Jan Christiaansz. Jonges 4.1.3 “De Bonte Os” voor fl 2000,-. Hij kon het echter niet bolwerken, mede doordat zijn neef Jan Klaasz. Jonges 4.0.1, van wie hij geld geleend had, zich niet erg soepel opstelde.
De herberg werd in 1896 verkocht aan Arie Kramer, die herbergier van “De Verwachting” was. Deze liet op zijn beurt de concurrerende zaak slopen. Op het vrijgekomen erf is sindsdien een dubbel woonhuis gebouwd. Alleen de naam “De Bonte Os” nam hij mee naar zijn eigen café.
In het gemeentearchief Zaanstad vonden we een foto van dit laatste café “De Bonte Os” zoals dat er rond 1930 uitzag (op het dak staat een naamsbord):
Ook uit het archief hetzelfde café in 1965:
Uit deze tijd stamt ook een krantenartikel over het feesten in dit café: zie de Zaanse Pophistorie. Het café brandt volledig af in de nacht van 21 april 1970 en het pand is daarna gesloopt. Anno 2004 herinnert alleen de bushalte in Jisp nog aan de herberg “De Bonte Os”.
Omtrent de naamgeving van bepaalde huizen met betrekking tot de os kunnen wij u nog het volgende vertellen.
Het beest werd vroeger nogal eens als trekdier gebruikt. Een span ossen trok de ploeg bij het bewerken van landbouwgronden. Het vetmesten gebeurde uiteraard ten behoeve van de consumptie.
Op plaatsen waar vee werd verhandeld bezochten de boeren een café of herberg. Het is mogelijk dat hun koets door ossen werd voortgetrokken, maar dat lijkt ons niet waarschijnlijk, gelet op het trage tempo van deze dieren.
De naamgeving moet dus betrekking hebben op het feit dat ergens markt werd gehouden voor de koop en verkoop van vee. Vetgemeste ossen kwamen veelvuldig in de aanbieding. Exploitanten van aan de markt gelegen etablissementen zagen hierin aanleiding hun pand een dienovereenkomstige naam te geven. Vandaar een betiteling zoals “De Bonte Os”.
In het oude dorp Velsen staat ook een pand dat de bestemming van café heeft gehad en “De Zwarte Os” heette. In twee boogvullingen boven de deuren is het dier afgebeeld als reliëf. De kop zou er in de oorlog door de Duitsers zijn afgeschoten.
Marie Schaap 2.2.7
Piet Jonges 4.6.37
Pieter Jongens 3.5.21
In 2004 en 2009 bewerkt door Kees Jongens 3.5.32
Jan Blokker
Wie mij eigenlijk interesseert is Arie Kramer. Hij was koffiehuishouder in Jisp. Ik zie op de website dat Arie in 1896 de Bonte Os kocht van Jan Christiaansz Jonges. Hij was zelf herbergier van De Verwachting, staat er. En er was ook nog Het Wapen van Jisp.
Wat is nu wat? Arie Kramer liet de concurrerende zaak slopen. Welke zaak was dat?
Op de foto staat De Bonte Os, zoals die tot 1970 bestond. Was die zaak vroeger De Verwachting? Het is mij niet erg duidelijk. Is daar klaarheid in te brengen?
Van Arie Kramer kan ik trouwens niet veel vinden in het bevolkingsregister, maar ik ga verder zoeken.
Alvast hartelijk dank voor het te verwachten antwoord!
===================================================================
De herberg “de Bonte Os” die lange tijd in bezit was van de familie Jonges had eind 19e eeuw huisnummer 14, N14 of A14. Ergens tussen 1849 en 1885 is de naam van dit pand gewijzigd in “Het Wapen van Jisp”. Ik denk in 1868 toen Willem Davids het pand kocht van Jan Roos. Ik heb in ieder geval een bericht in de krant gezien in 1872 met deze naam. Ook bij de aankoop in 1885 door Jacob Blaauw heette het pand dat “Het Wapen van Jisp”. Jan Jonges heeft de oude naam “de Bonte Os” in 1888 in ere hersteld.
Arie Kramer (of ook Ariën Kramer) was bewoner van een pand met nummer 26, N26 of A26 (sinds 1884). Ik heb geen aanwijzing gevonden of dit “de Verwachting” werd genoemd. Ik weet ook weinig van deze Arie Kramer. Hij is geboren in 1859 te Winkel en staat te boek als timmerman, koffiehuishouder en winkelier.
Arie Kramer kocht in 1896 het pand met huisnummer A14 van Jan Jonges. Na de sloop van het pand A14 heeft hij de naam “de Bonte Os” toegekend aan het pand A26. En dat laatste pand staat op de foto’s uit 1930 en 1965.
Arie heeft het pand A26 in 1905 laten verbouwen en in 1913 verkocht. Hij vertrekt naar Wormer.
De oude nummering van A14 en A26 bestaat niet meer. Voor zover ik het heb kunnen nagaan zijn dat de tegenwoordige nummers Dorpsstraat 61/63 en 31.
De bushalte met de naam “de Bonte Os” is in de buurt van dit huisnummer 31.
Nannette Elisabeth Dapper
Mijn overgrootvader Reindert Jongens kocht rond 1900 een herberg aan de Weesperzij te Amsterdam. Zijn dochter Elisabeth Jacoba Jongens- Bolkestein was Weeshuis-Moeder van het Doopsgezind Weeshuis te Haarlem, waar haar echtgenoot Johannes Bolkestein de Weeshuis Vader was. Van omstreeks 1930 tot omstreeks 1947. Vele van deze weeskinderen emigreerden vlak na de oorlog naar Canada. En hielden steeds contact met ons.