De verschillende uitgangen van het woord jong lijken min of meer een streekgebonden oorsprong te hebben. Opmerkelijk in dit verband dat de naam Jonges en de variëteit Jongens voornamelijk van Jisp zijn uitgebreid.

Strikt taalkundig bezien hebben beide namen de tweede naamvalsvorm. De ‘s’ zou dan betekenen ‘van’. De eerste Jonges kan in deze redenatie de zoon zijn geweest van Jong, of van Jonge. De beschikbare documenten bevestigen dit niet. Wij kunnen dat onder andere opmaken uit een in 1645 opgesteld bevrachtingcontract voor een schip naar Groenland. De tekst vermeldt de naam ‘Claes Cornelissen ‘t Jongh’, hoewel de betrokkene ondertekent met ‘Claes Cornelissen Jonges’.

Het gebruik van de genitief was inde 17^e eeuw niet ongewoon. Behalve Jonges treffen we namen aan als Mans, Mannes en Vrouwes. In de kerk van Jisp is een grafsteen uit 1669, met de naam ‘Arent Pieterszoon Mannes’, een toenmalige burgemeester. Evenals Jonges komen de namen Vrouwes en Mannes voor.

Dat te nader onderscheid een toenaam nodig kon zijn, blijkt uit het doopboek van de gereformeerde gemeente te Jisp, anno 1628. Op 16 januari van dat jaar wordt daarin genoteerd ‘Marij, de dochter van Claes Corneliszn’. Nog geen maand later, op 13 februari, wordt gedoopt: ‘Jan, de zoon van Claes Corn. Jongh’ (1.0.7). Omdat beide vaders Claes Corneliszoon heten, kreeg de jongste de toevoeging ‘Jongh’.

Dit doopboek leert ons ook dat men in de schrijfwijze allerminst consequent was. De ene keer wordt ‘Jonges’ geschreven en de andere keer is het weer ‘Jongh’, hoewel het kennelijk dezelfde vader betreft. De eerste naam blijkt het echter na enige tijd te winnen van de tweede.

In de achttiende eeuw gaat men zicht toeleggen op verfraaiing van het schriftbeeld. Voor het bijhouden van de registers worden dan wel onderwijzers ingeschakeld. Er verschijnen sierlijke krullen en lange halen. Ook ontstaat de neiging, extra medeklinkers toe te passen. Een merkwaardig voorbeeld hiervan is het huwelijk tussen Cornelis Claaszoon (2.0.4) en Grietje Wagenaar, voltrokken te Jisp in 1741. De scribent spelt de achternaam van de bruidegom als ‘Jonghges’. Vermoedelijk was de uitspraak anders dan wij nu gewend zijn en zal de ‘g’ hebben gekonken als in het woord dochter.

Ondertrouw Cornelis Claasz Jonghges en Grietje Cornelisd Wagenaar 7 mei 1741

In het bijzonder genoot de letter ‘n’ een zekere voorkeur. Meisjesnamen, eindigend op een ‘e’, worden dan ‘Maartjen’, ‘Grietjen’, ‘Neeltjen’, enz.

Overeenkomstig deze trend zal men er ook toe zijn gekomen een ‘n’ in te voegen in de achternaam Jonges. Wij dienen bij dit verschijnsel echter wel te bedenken, dat van een vaste regel in dit opzicht nog geen sprake was. Zelfs tot na de invoering van de burgelijke stand, in 1811, wordt de naam met of zonder ‘n’ toegepast, ook als het dezelfde persoon betreft.

De eerste vermelding van ‘Jongens’ biedt het doopboek van Jisp uit 1742. Op 26 augustus wordt dan gedoopt: ‘Klaas’, zoon van ‘Jan Klaasz. Jongens’ (1.0.52) en van ‘Neeltjen Jacobs’. Hij leeft slechts enkele weken; bij de aangifte van overlijden luidt de achternaam ‘Jonges’.

De tweede Jongens is Antje, gedoopt Jisp 21-9-1748, dochter van Crelis Klaasz. Jonges (2.0.4)  en van Grietje Wagenaar. Ook bij haar overlijden te Wormerveer op 28-11-1831, heet zij nog zo.

De zuster van Jannetje (2.0.11) wordt bij de doop ingeschreven als Jonges, maar heeft daarna steeds als Jongens te boek gestaan. De broer van deze zusters, Pieter (2.0.7) , is bij zijn doop op 1-2-1742 ook nog een Jonges, maar wordt ingaande zijn eerste huwelijk op 2-5-1773 geregistreerd als Jongens. Hij is degene, die deze geslachtsnaam in zijn nazaten laat voortbestaan. Zijn beide broers Crelis (2.0.8) en Klaas (2.0.9) blijven Jonges heten. Evenals de leden van hun nageslacht.

In vergelijking met een zeer veel voorkomende naam als De Jong, zijn onze namen Jonges en Jongens betrekkelijk exclusief gebleven (zie ook pagina Onbekende vermeldingen). Het Nederlands Repertorium van Familienamen, uitgegeven in 1963, bevat een inventarisatie van familienamen volgens de in 1947 gehouden volkstelling. De naam Jonges komt daarin 103 keer voor, waarvan 54 in Noord-Holland. De naam Jongens treffen wij 177 maal aan, waarvan maar liefst 119 in deze provincie.

P. Jongens, Driehuis 3.5.21.

_______________________________________________________________

Naschrift – Statistieken bij de start van 2009

In totaal hebben we in onze gegevensbank 424 personen met de naam Jonges en 507 met Jongens geregistreerd.

Groei van geregistreerde personen met de naam Jonges en Jongens in de loop van de jaren:

Hiervan zijn de volgende aantallen personen nog in leven per 1-1-2009: