Marie Schaap – Jongens 2.2.7De geschiedenis van de huismerken is een interessant onderdeel van de genealogie. Enige jaren geleden woonde ik een lezing bij, gehouden door Drs. S.E. Pronk, die een expert geworden is op het gebied van de huismerken. Ik leerde toen dat men liever van “handmerken” kan spreken.De heer Pronk heeft een handmerken-stamboom van de familie Pronk gepubliceerd in hun familiebrief “Pronkstukken”. Er is zelfs een Werkgroep Documentatie Handmerken, kortweg “W.D.H.” genaamd, zodat er lectuur op dit gebied te vinden is.

Vroeger werd een handmerk gebruikt door mensen die niet konden schrijven. Als bijvoorbeeld Grietje Pieters haar testament moest ondertekenen bij de notaris, zette zij een kruisje. Daarna schreef de notaris er vlak naast “dit merk is door Grietje Pieters zelf gesteld”.

Mensen met een beroep maakten meer werk van hun handmerk. Hiervan zijn veel voorbeelden te vinden.

Handmerk 1.0.10

Ook wij hebben zo’n handmerk, of zo men wil huismerk, in de familie. Wijndel Jongens 2.2.15 te Eexterzandvoort heeft een mooi model gemaakt van het handmerk dat Pieter Jonges 4.6.37 indertijd gevonden heeft in een grafboek van Jisp (invent. nr. 22) en op de grafzerk van Sijmen Claes Jonges 1.0.10 aldaar. Pieter Jonges vermoedt dat Sijmen het merk verkregen heeft door zijn tweede vrouw. Deze was namelijk eerst getrouwd geweest met de sluiswachter van Jisp. Sijmen nam dus alles tegelijk over van zijn overleden voorganger: zijn weduwe, zijn beroep en zijn handmerk!

Pieter Jonges te Spijkerboor heeft een heel aardige uitleg van het handmerk: de twee kruisen bovenaan zijn kaapstanders. Door aan deze kaapstanders te draaien gaan de klinkets (de schuiven) in de sluisdeuren open, loopt de sluis vol en kan de sluiswachter de deuren opentrekken met een pikhaak. De lange dwarsbalk onderaan het handmerk is de bodem van de sloot en de korte daar vlak boven stelt de bodem van de sluis voor. Het is dus typisch een sluiswachtershandmerk.

Marie Schaap – Jongens 2.2.7